Obszar zaznaczony czerwonym prostokątem to korzeń - podstawa rośliny.
Korzeń (root) jest podziemną (czasem podwodną) częścią rośliny przytwierdzającą ją do podłoża. Pobiera on wodę oraz sole mineralne z gruntu.
Choć plotki mówią, o możliwości hodowanie roślin w powietrzu, na dany moment korzeń jest jednym z najważniejszych organów rośliny.
Jak zatem działa mechanizm pobierania substancji z gleby i przekazywania ich dalej? Sedno tkwi w budowie korzenia.
Poniższy schemat przedstawia przekrój poprzeczny korzenia.
Z lewej strony znajduje się korzeń przed przyrostem wtórnym. Po prawej zaś, po przyroście. Omówmy zatem budowę od zewnątrz.
W zależności od wieku korzenia, różna jest tkanka okrywająca. Ogólnie, skórkę korzenia nazywamy ryzodermą lub epiblemą (rhizodermis). Jej zadaniem jest pobieranie wody i soli mineralnych z gleby. W starszych partiach korzenia, skórkę zastępuje egzoderma (egzodermis), powstająca z zewnętrznych warstw kory pierwotnej.
Następną warstwą jest kora pierwotna (primary cortex), czyli warstwa położona pomiędzy skórką a walcem osiowym. Jej najbardziej wewnętrzną warstwę komórek nazywamy endodermą lub śródskórnią (endodermis). Dookoła endodermy, mogą się znaleźć Pasemka Caspary'ego (casparian strip). Błona komórkowa jest tam związana z ścianą komórkową, która wraz z blaszką przesycone są ligniną. Pasemka kontrolują transport wody i soli mineralnych, poprzez nieprzepuszczanie ich.
Poniżej endodermy, znajduje się perycykl (pericycle), nazywany również okolnicą. Przynależy on już do walca osiowego - jest jego zewnętrzną częścią.
Walec osiowy (stele) jest środkową częścią korzenia i składa się z części miękiszowych i spichrzowych. W walcu osiowym znajdziemy drewno i łyko, które pełnią najważniejszą rolę w transporcie substancji.
Drewno, botanicznie nazywane ksylemem (xylem), jest tkanką przewodzącą roślin. Odpowiada on za transport wody i soli mineralnych z korzenia do całej rośliny. W drewnie znajdują się cewki (tracheids), które są martwymi komórkami oraz naczynia (vessels), które są słupem martwych komórek, ewolucyjnie rozwiniętych z cewek, zbudowane z członów naczyń (vessel member), u których zaniknęły poprzeczne ściany komórkowe.
Łyko, botanicznie nazywane floemem (phloem), również odpowiada za transport, ale asymilatów (produktów fotosyntezy). Z tego powodu jest tkanką żywą. Zbudowane jest z rurek sitowych (sieve tube). Długodystansowy transport substancji oraz kierunek wymagają nakładów energetycznych.
Kambium (cambium), nazywane również miazgą, znajduje się pomiędzy drewnem, a łykiem. Jest pokładem komórek twórczych, powodujących przyrost rośliny na grubość. W efekcie działania miazgi, na zewnątrz kambium pojawia się łyko wtórne, wewnątrz zaś drewno wtórne.
W zależności od ilości pasm łyka i drewna, korzenie możemy podzielić na diarchiczne (diarchic root) - dwa bieguny protoksylemu lub poliarchiczne (poliarchic root) - wiele biegunów protoksylemu.
Wiemy, w jaki sposób transportowane są substancje w roślinie. A jak wygląda korzeń i z jakich stref się składa?
Na początku znajduje się strefa korzeni bocznych (lateral root zone). Znaleźć tam możemy korzenie rosnące ukośnie lub poziomo do korzenia głównego. Przytwierdzają one roślinę do podłoża.
Następnie znajduje się strefa włośnikowa (root hair zone), gdzie skórka wytwarza włośniki (root hair), które są cienkimi i bardzo delikatnymi wypustkami korzenia, pobierającymi wodę i sole mineralne gleby.
Poniżej znajduje się strefa wydłużania, nazywana również strefą elongacji. Komórki ulegają tu wydłużaniu, zatem organ zwiększa swoją długość. Ze względu na różnicowanie się komórek, można również nazwać ten obszar strefą różnicowania.
W korzeniu możemy również znaleźć centrum spoczynkowe (quiscent center). Jest to rejon komórek inicjalnych, w którym podziały nie zachodzą zbyt często.
Zakończenie korzenia stanowi merystem wierzchołkowy korzenia (root apical meristem), który jest tkanką twórczą. W merystemie znajduje się histogen (histogen), którego komórki inicjalne (pozostające po podziale komórkowym, ale wciąż do niego zdolne) dają początek określonym częścią organu roślinnego.
Podczas penetracji gleby niezbędną jest ochrona. Przykładową tkanką jest czapeczka korzeniowa (root cap), która okrywa merystematyczną część korzenia, na podobieństwo naparstka chroniącego palec. Korzeń jest również chroniony przed komórki graniczne (border cell). Są to żywe komórki uwalniane podczas wzrostu korzenia z zewnętrznej warstwy czapeczki.
System korzeniowy może być palowy lub wiązkowy. System korzeniowy palowy (tap root system) składa się z jednego korzenia głównego oraz korzeni bocznych, zwykle krótszych i cieńszych. System korzeniowy wiązkowy (fibrous root system), w którym wszystkie korzenie są równorzędne - korzenie przybyszowe.
A dlaczego korzeń rośnie pionowo? Wynika to z grawitropizmu (gravitropism), czyli ruchu wzrostowego roślin względem siły grawitacji. Umożliwiają to statolity (statolit), czyli wypełnione skrobią amyloplasty, które pod wpływem grawitacji przemieszczają się w dół, dając roślinie sygnał.
